Ψεκασμοί φοινίκων με επικίνδυνα εντομοκτόνα θέτουν σε κίνδυνο τις μέλισσες της Αττικής

 

Περνά, περνά η μέλισσα; Στην Αττική το τελευταίο διάστημα δεν περνούν δυστυχώς ούτε η μέλισσα ούτε τα μελισσόπουλα. Και αυτό λόγω της «επέλασης» γεωργικών φαρμάκων που ψεκάζονται... αφειδώς και με λανθασμένο τρόπο μέσα σε αστικές περιοχές για την αντιμετώπιση ενός σκαθαριού που αποδεκατίζει τους φοίνικες, όπως καταγγέλλουν στο «Βήμα» μελισσοκόμοι αλλά και επιστήμονες. Ποια είναι η τελική εικόνα; Χιλιάδες μελίσσια της Αττικής μάς έχουν αποχαιρετήσει προ πολλού, αφού δηλητηριάζονται μετά τις επισκέψεις των μελισσών στα «άνθη του κακού» των φοινίκων, ενώ και οι φοίνικες συνεχίζουν να αργοπεθαίνουν...

Σε όλο αυτό το «μεγάλο θανατικό» πανίδας και χλωρίδας έρχονται να προστεθούν και οι πρόσφατοι ψεκασμοί για την αντιμετώπιση του επικίνδυνου κουνουπιού-ξενιστή του ιού του Δυτικού Νείλου που τάραξε το καλοκαίρι που μας πέρασε τη χώρα μας και ιδιαίτερα τους κατοίκους της Ανατολικής Αττικής. Ψεκασμοί που, σύμφωνα με τους ειδήμονες, ίσως συνέβαλαν στον πρόσφατο εκτεταμένο αφανισμό των μελισσών. Μπορεί όλα αυτά να σας φαίνονται ψιλά γράμματα που αφορούν μόνο τους μελισσοκόμους, αν όμως σκεφτείτε ότι οι μέλισσες που χάνονται επικονιάζουν τα φυτά που είναι η πηγή για το 80% των τροφίμων που καταναλώνουμε, ίσως αντιληφθείτε πιο εύκολα ότι χωρίς τις ταπεινές μελισσούλες κινδυνεύουμε να μην έχουμε να φάμε!

Σε λίγο καιρό ίσως κερδίζει… βραβείο όποιος δει μέλισσα να πετάει στον αττικό ουρανό. Το «ΒΗΜΑSCIEVCE» είχε ήδη καταγράψει με άρθρο της 17ης Απριλίου 2011 («Ποιος δολοφονεί τις μέλισσες;») το συνεχιζόμενο πρόβλημα του αφανισμού των μελισσών σε ολόκληρη την επικράτεια που συνδέεται με τη χρήση μιας κατηγορίας γεωργικών φαρμάκων τα οποία ονομάζονται νεονικοτινοειδή. Το πρόβλημα αυτό φαίνεται να λαμβάνει το τελευταίο διάστημα ανυπολόγιστες διαστάσεις στην Αττική, όπου οι μέλισσες…φύγανε (για την ακρίβεια, όπως όλα δείχνουν, δεν ξεφύγανε από τα «χημικά δίχτυα» των ανθρώπων).

Το καμπανάκι ακούστηκε ηχηρό ήδη από τα τέλη του 2010 από τους μελισσοκόμους και συγκεκριμένα από τον Μελισσοκομικό Σύλλογο Ανατολικής Αττικής «Ο Κηφήνας». Οπως αναφέρει στο «Βήμα» ο πρόεδρος του συλλόγου κ. Σπύρος Χάσκος, σε έγγραφο που εστάλη στις 7 Δεκεμβρίου του 2010 προς τη Διεύθυνση Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και βρίσκεται στη διάθεση του «Βήματος» υπογραμμίζεται το πρόβλημα του ψεκασμού των φοινικοειδών και της καταστροφής των μελισσιών. Οπως χαρακτηριστικά αναγράφεται, «όλα τα χρησιμοποιούμενα ως σήμερα χημικά σκευάσματα τίποτε δεν προσέφεραν στην αντιμετώπιση του προβλήματος της καταστροφής των φοινίκων, παρά μόνο στην επιβάρυνση του φυσικού περιβάλλοντος και στην ενίσχυση του κύκλου εργασιών των χημικών βιομηχανιών».

Ποια είναι όμως αυτά τα κατ' εξαίρεση εγκεκριμένα γεωργικά φάρμακα που χρησιμοποιούνται για την (αμφίβολη) σωτηρία των φοινίκων της Αττικής τα οποία συγχρόνως φαίνεται να οδηγούν τις μέλισσες στο να… μη σώζονται με τίποτε και ποιες οι παρατυπίες που αφορούν την εφαρμογή τους;

Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο καθηγητής του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών, διευθυντής του Εργαστηρίου Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας κ. Πασχάλης Χαριζάνης, το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης έδωσε άδεια στις 23 Ιουνίου 2011 και με ισχύ 120 ημερών για χρήση εντομοκτόνων που περιέχουν τις νεονικοτινοειδείς ουσίες imidacloprid, clothianidin και thiamethoxam, καθώς και τη μακροκυκλική λακτόνη abamectin. «Η έγκριση φαρμάκων που έδωσε το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων έχει ισχύ ως τις 23 Οκτωβρίου 2011 και τα εντομοκτόνα πρέπει να εφαρμόζονται με συγκεκριμένη δόση στην καρδιά του δένδρου του φοίνικα χωρίς ψεκασμό, αφού προηγουμένως κοπούν οι ταξιανθίες ώστε να μη βρίσκουν οι μέλισσες γύρη και δηλητηριάζονται. Ολα τα εντομοκτόνα που πήραν έγκριση είναι μελισσοτοξικά» λέει ο καθηγητής και προσθέτει: «Στην πράξη όμως έγιναν πολλές παράνομες ενέργειες. Εγιναν και ψεκασμοί με ισχυρές δόσεις και με μη εγκεκριμένα εντομοκτόνα, χωρίς να κοπούν οι ταξιανθίες των φοινικόδεντρων. Καταστήματα γεωργικών φαρμάκων ανέφεραν ότι πούλησαν μεγάλες ποσότητες εντομοκτόνων σε ιδιώτες που ψέκαζαν τους φοίνικές τους χωρίς να τηρούν τα μέτρα προστασίας. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό για τα μελίσσια όλης της περιοχής. Το Εργαστήριο Σηροτροφίας και Μελισσοκομίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών έκανε καταγγελία επώνυμη προς τη Διεύθυνση Γεωργίας Ανατολικής Αττικής και περιμένουμε τις ενέργειες από τις αρμόδιες υπηρεσίες».

Γιατί δεν κόβουν τα άνθη;

Ενα απλό μέτρο που πρέπει να τηρούν τα συνεργεία των δήμων που είναι υπεύθυνα για τη συντήρηση των φοινίκων (αλλά πιθανότατα αρκετές φορές άβολο όταν οι φοίνικες έχουν μεγάλο ύψος), το κόψιμο των ανθέων των φοινίκων, φαίνεται ότι μπορεί να σώσει τις μέλισσες. Ιδού γιατί είναι τόσο σημαντικό: όπως εξηγεί ο κ. Χαριζάνης, τα νεονικοτινοειδή γεωργικά φάρμακα είναι διασυστηματικά, αυτό σημαίνει ότι κυκλοφορούν σε όλα τα μέρη των φυτών, όπως και στα άνθη τους. Ετσι, αν οι ταξιανθίες του φοίνικα δεν κοπούν όπως ορίζουν οι οδηγίες (και όπως δυστυχώς όλα δείχνουν ότι συμβαίνει συστηματικά) πριν από την εφαρμογή των εντομοκτόνων οι μέλισσες που αναζητούν γύρη δηλητηριάζονται. «Και όχι μόνο αυτό: μεταφέρουν τη δηλητηριασμένη γύρη στην κυψέλη, με αποτέλεσμα να αφανίζεται ολόκληρο το μελίσσι» υπογραμμίζει ο καθηγητής και προσθέτει ότι την καταστροφή που προκαλούν αυτά τα γεωργικά φάρμακα αποδεικνύει και το γεγονός ότι από τον χάρτη της Αττικής εξαφανίζονται και οι άγριες μέλισσες. «Αυτό μαρτυρεί ότι υπάρχει αρνητική επίδραση και στην άγρια πανίδα».

Μελίσσια - νεκροταφεία

Ενόσω όμως τα μελίσσια πεθαίνουν και οι αρμόδιες υπηρεσίες καλούνται (έστω και αργοπορημένα) να ενεργήσουν, τα μελισσοκομεία έχουν μετατραπεί σε… νεκροταφεία. Σύμφωνα με τον κ. Χαριζάνη, «από τις πρώτες εκτιμήσεις ο αριθμός των μελισσιών που καταστράφηκαν είναι αρκετές χιλιάδες και η καταμέτρηση συνεχίζεται κάθε μέρα. Οι ζημιές που παρατηρήθηκαν στην Ανατολική Αττική ξεκινούν από το Λαύριο και φθάνουν ως το Γραμματικό».

Τη μελισσοτοξικότητα αυτών των γεωργικών φαρμάκων μαρτυρούν διαφορετικά ερευνητικά στοιχεία, όπως προκύπτει από έγγραφο ειδικών της Γεωπονικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ) που εστάλη τον περασμένο Μάρτιο (9.3.2011) προς το Τμήμα Γεωργικών Φαρμάκων της Διεύθυνσης Προστασίας Φυτικής Παραγωγής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Στο έγγραφο αυτό, που βρίσκεται στη διάθεση της εφημερίδας, σημειώνεται ότι τα σκευάσματα (abamectin, imidacloprid, thiamethoxam) που έχουν εγκριθεί κατ' εξαίρεση για διάθεση στην αγορά με στόχο τον περιορισμό της εξάπλωσης του σκαθαριού στα φοινικοειδή έχουν συνδεθεί μέσω μελετών με τοξική επίδραση για τις μέλισσες.

Οπως συγκεκριμένα σημειώνει ο διευθυντής του Εργαστηρίου Μελισσοκομίας - Σηροτροφίας του ΑΠΘ, καθηγητής Ανδρέας Θρασυβούλου στο έγγραφο, το abamectin έχει χαρακτηριστεί από το υπουργείο Γεωργίας, Τροφίμων και Αλιείας της Αγγλίας ως υψηλής τοξικότητας. Οσον αφορά το imidacloprid στο έγγραφο τονίζεται ότι αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν την τοξική δράση της συγκεκριμένης ουσίας στις μέλισσες, η οποία οφείλεται είτε στην ίδια την ουσία, η οποία είναι αρκετά σταθερή στο έδαφος, είτε στους μεταβολίτες της. Συμπληρώνεται ότι «τόσο η ίδια η δραστική ουσία όσο και τα παράγωγά της μπορούν να επηρεάσουν τις μέλισσες και σε μικρές δόσεις λόγω του ότι προκαλούν όχι μόνο άμεσα τοξικά αποτελέσματα αλλά και χρόνια τοξίκωση». Και το thiamethoxam διαπιστώθηκε από πειράματα ότι επιδρά στο νευρικό σύστημα της Apis mellifera (μέλισσα που παράγει μέλι) επηρεάζοντας τη συμπεριφορά της. Στο έγγραφο του ΑΠΘ επισημαίνεται ότι «από τα παραπάνω διαπιστώνεται ότι τα σκευάσματα αυτά δύναται να προκαλέσουν προβλήματα όταν οι ψεκασμοί πραγματοποιούνται εντός της ακτίνας πτήσης των μελισσών».

ΒΗΜΑ SCIENCE