Η Ευρωπαϊκή Ένωση χρηματοδοτεί την κατασκευή ενός τηλεσκοπίου που θα εγκατασταθεί στα βάθη της Μεσογείου. Το KM3Net θα εντοπίζει νετρίνα και θα αναζητά πληροφορίες για «βίαια« κοσμικά φαινόμενα όπως τα σουπερνόβα ή ακόμη και η Μεγάλη Έκρηξη. Οι επιστήμονες ευελπιστούν ότι το KM3Net είναι πιθανό να αποκαλύψει άγνωστα μέχρι σήμερα φαινόμενα που δεν είναι εφικτό να εντοπιστούν με τα υπάρχοντα όργανα διαστημικής παρατήρησης. Το τηλεσκόπιο θα τοποθετηθεί σε βάθος περίπου δύο χλμ και το κόστος του αναμένεται να αγγίξει τα 250 εκατομμύρια ευρώ...
Το τηλεσκόπιο του...πυθμένα
Την κατασκευή του «Τηλεσκόπιου Νετρίνων Κυβικού Χιλιομέτρου» (Multi-Cubic Kilometre Neutrino Telescope) ή KM3NeT οργανώνει το δίκτυο ASPERA. Πρόκειται για ένα δίκτυο που αναζητά και συγκεντρώνει χρηματοδοτήσεις από ευρωπαϊκές κρατικές υπηρεσίες για αστρονομικά ερευνητικά προγράμματα.
Το KM3NeT θα είναι μια πολύ μεγάλη εγκατάσταση που θα αποτελείται από περίπου 12 χιλιάδες αισθητήρες ο καθένας εκ των οποίων θα έχει μέγεθος ανάλογο με εκείνο που έχουν οι πολύχρωμες πλαστικές μπάλες με τις οποίες παίζουν οι λουόμενοι στις παραλίες. Η έκταση του τηλεσκοπίου υπολογίζεται σε περίπου ένα κυβικό χιλιόμετρο. Η εγκατάσταση θα τοποθετηθεί σε βάθος περίπου δύο χιλιομέτρων κάτω από την θάλασσα και οι αισθητήρες θα τοποθετηθούν σε κάθετες σειρές. Το ύψος του τηλεσκοπίου θα ξεπερνάει τα 500 μέτρα.
«Θα μας ανοίξει ένα νέο παράθυρο στο Σύμπαν» αναφέρει ο Λι Τόμσον, καθηγητής του Πανεπιστημίου του Σέφιλντ που είναι μέλος της ομάδας δημιουργίας του KM3NeT.
Οι «οικοδεσπότες»
Ένα μικρό πρωτότυπο του KM3NeT βρίσκεται σε λειτουργία στις νότιες ακτές της Γαλλίας και γίνεται προσπάθεια κατασκευής ενός μεγαλύτερου πρωτότυπου που θα αρχίσει να λειτουργεί μέχρι το 2015. Στόχος είναι να κατασκευάζονται σταδιακά όλο και μεγαλύτερα σε μέγεθος τηλεσκόπια ώστε να προκύψει από τις δοκιμές το «τελικό» μέγεθος του τηλεσκοπίου.
Όσον αφορά την τοποθεσία που θα γίνει η εγκατάσταση μελετώνται τρεις περιοχές. Μια στην Γαλλία (ανοικτά της Τουλόν), μια στην Ιταλία (ανοικτά της Σικελίας) και μια στην Ελλάδα (ανοικτά της Πύλου). Η Πύλος συγκεντρώνει σημαντικές πιθανότητες αφού λειτουργεί εκεί τα τελευταία χρόνια το NESTOR, ένα υποθαλάσσιο τηλεσκόπιο εντοπισμού νετρίνων.
Τα νετρίνα
Τα νετρίνα είναι στοιχειώδη σωματίδια που δημιουργούνται κατά την ραδιενεργό διάσπαση, κατά τις πυρηνικές αντιδράσεις όπως αυτές που συμβαίνουν στο εσωτερικό των άστρων και στους πυρηνικούς αντιδραστήρες, και κατά την αλληλεπίδραση των κοσμικών ακτίνων με άτομα ύλης.
Το πρόβλημα με τα νετρίνα έγκειται κυρίως στο ότι είναι πολύ δύσκολο να ανιχνευθούν, γιατί αλληλεπιδρούν πολύ ασθενώς με την ύλη και επιπλέον κινούνται σχεδόν με την ταχύτητα του φωτός ενώ υπάρχουν και ενδείξεις ότι πιθανώς κινούνται και πιο γρήγορα από το φως. Τα νετρίνα κυκλοφορούν στο Σύμπαν από την πρώτη στιγμή της δημιουργίας του και έτσι ο εντοπισμός και η μελέτη τους μπορεί να φωτίσει πτυχές της γέννησης του Κόσμου.
Μέχρι τώρα είναι γνωστά τρία είδη νετρίνων, τα οποία συχνά αναφέρονται και σαν «γεύσεις» νετρίνων: τα νετρίνα ηλεκτρονίων, τα μιονικά νετρίνα και τα νετρίνα τ. Πειράματα υποδεικνύουν την ύπαρξη και ενός τέταρτου είδους νετρίνο.
ΒΗΜΑ SCIENCE 