Το τηλεσκόπιο Newall έχει φακό διαμέτρου 62 εκατοστών (Πηγή: Theofanis N. Matsopoulos)
Αθήνα
Το ιστορικό τηλεσκόπιο Newall, το οποίο ήταν το μεγαλύτερο του κόσμου όταν κατασκευάστηκε στη Βρετανία, και αργότερα συνέβαλε καθοριστικά στην ανάπτυξη της Αστρονομίας στην Ελλάδα, επαναλειτουργεί στο Κέντρο Επισκεπτών του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών στην Πεντέλη. Το τηλεσκόπιο παρέμενε εκτός λειτουργίας εξαιτίας προβλημάτων που αντιμετώπιζαν ο μηχανισμός του, ο θόλος που το περιβάλλει, αλλά και όλο το κτίριο του Κέντρου Επισκεπτών. «Ήταν θέμα προτεραιότητας για εμάς να μπει ξανά το τηλεσκόπιο στη "μάχη" της παρατήρησης» αναφέρει ο πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου, Κανάρης Τσίγκανος. Έπειτα από ένα χρόνο συντήρησης του τηλεσκοπίου και ανακαίνισης του κτηρίου, το Newall επαναλειτουργεί εδώ και δύο μήνες...
Το τηλεσκόπιο οφείλει το όνομά του στον Ρόμπερτ Στέρλινγκ Νιούαλ (Robert Stirling Newall, 1812-1889), ο οποίος ξεκίνησε ως ερασιτέχνης. Το 1862 ανακάλυψε τυχαία δύο κρύσταλλα μεγάλων διαστάσεων από στεφανύαλο και πυριτύαλο, οπότε ανέθεσε στο πρώτο εργοστάσιο κατασκευής ισημερινών τηλεσκοπίων στη Μεγάλη Βρετανία να κατασκευάσει το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της εποχής, με διάμετρο φακού 62 εκατοστά.
Παρά τη σημασία που είχε η κατασκευή ενός τόσο σημαντικού για την εποχή του αστρονομικού οργάνου, για διάστημα περίπου 20 ετών το τηλεσκόπιο παρέμεινε σε αχρηστία στο κτήμα του Νιούαλ. Τελικά το 1891 έγινε δεκτό από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ, ύστερα από τη μεσολάβηση του γιου του Ρόμπερτ Στέρλινγκ, ο οποίος πρότεινε στη διοίκηση του Πανεπιστημίου όχι μόνο να αναλάβει την κάλυψη των εξόδων για τη μεταφορά του, αλλά και να εργαστεί αμισθί για πέντε χρόνια ως κύριος παρατηρητής και υπεύθυνος του τηλεσκοπίου.
Η συμφωνία επιτεύχθηκε και το τηλεσκόπιο μεταφέρθηκε στο Κέμπριτζ στα τέλη του 1891, δύο χρόνια μετά το θάνατο του εμπνευστή του, που δεν πρόλαβε να δει την πλήρη αξιοποίησή του. Στο Κέμπριτζ το τηλεσκόπιο χρησιμοποιήθηκε για πλήθος σημαντικών αστρονομικών ανακαλύψεων, όπως η παρατήρηση των ακτινικών ταχυτήτων των αστέρων, και ο μηχανισμός του αναβαθμίστηκε.
Από το Κέιμπριτζ στην Πεντέλη
Το 1955 το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ δωρίζει το τηλεσκόπιο στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών. Η κυβέρνηση χρηματοδοτεί την κατασκευή του διαμέτρου 14 μέτρων θόλου και το 1959 το τηλεσκόπιο εγκαθίσταται στην Πεντέλη.
Παράλληλα το τηλεσκόπιο εξοπλίζεται με επιστημονικά όργανα, τα οποία αγοράστηκαν για αστροφυσικές παρατηρήσεις, όπως φωτογραφική κάμερα, φασματογράφος, πολωσίμετρο και φωτόμετρο. Η χρήση του εισήγαγε ουσιαστικά τους έλληνες αστρονόμους στη σύγχρονη επιστήμη της παρατηρησιακής αστροφυσικής.
Σήμερα το τηλεσκόπιο Newall χρησιμοποιείται για εκπαιδευτικούς σκοπούς, ενώ η ερευνητική παρατήρηση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών γίνεται στο κατοπτρικό τηλεσκόπιο Αρίσταρχος του Χελμού.
Εκδήλωση με αφορμή την επαναλειτουργία του τηλεσκοπίου Newall διοργανώνεται το Σάββατο 21 Σεπτεμβρίου (η συμμετοχή είναι μόνο με πρόσκληση), στις 7.30 μμ, στο Αστεροσκοπείο Πεντέλης. Η εκδήλωση έχει ως στόχο να αναδείξει τη σημασία και προσφορά του τηλεσκοπίου Newall στην ανάπτυξη της αστρονομικής επιστήμης στην Ελλάδα. Θα μιλήσουν ο πρόεδρος του Εθνικού Αστεροσκοπείου, Κανάρης Τσίγκανος, ο επόπτης του Κέντρου Ερευνών Αστρονομίας και Εφαρμοσμένων Μαθηματικών της Ακαδημίας Αθηνών, Γεώργιος Κοντόπουλος, ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Παύλος Λασκαρίδης, και ο επόπτης του Κέντρου Ερεύνης Φυσικής της Ατμόσφαιρας και Κλιματολογίας της Ακαδημίας Αθηνών, Χρήστος Ζερεφός. H εκδήλωση θα κλείσει με παρατήρηση από το τηλεσκόπιο Newall.
Επίσης, το κοινό έχει τη δυνατότητα να επισκεφθεί το Κέντρο Επισκεπτών Πεντέλης, σύμφωνα με τις προγραμματισμένες ημερομηνίες ξενάγησης που υπάρχουν στην ιστοσελίδα του Αστεροσκοπείου και ύστερα από τηλεφωνική επικοινωνία στο 210-6131247 για οργανωμένα γκρουπ και σχολεία.
www.tovima.gr
