Μια σημαντική ανακάλυψη, με τη συμμετοχή ενός Έλληνα επιστήμονα της διασποράς, του δρος Ανδρέα Βαξεβάνη, αλλάζει τα δεδομένα, τοποθετώντας στη θέση του αρχαιότερου προγόνου μας ένα…ζελέ, συγκεκριμένα ένα ζελατινώδες πλάσμα της θάλασσας, που ανήκει στα λεγόμενα κτενοφόρα...
Οι επιστήμονες δεν έχουν σαφή εικόνα για τα πρώτα-πρώτα ζώα, που άρχισαν να «τραβούν το δρόμο» τους, από ένα κοινό πρόγονο, πριν από περίπου 650 εκατ. χρόνια. Οι γενετιστές μέχρι σήμερα είχαν αλληλουχίσει («διαβάσει») το πλήρες γονιδίωμα όλων των άλλων πανάρχαιων οικογενειών (σπόγγων, ασπόνδυλων πλακόζωων, μεδουσών κ.α.), εκτός από τα κτενοφόρα, κάτι που έγινε μόλις τώρα.
Έως τώρα οι βιολόγοι δεν είχαν καταφέρει να διαβάσουν το πλήρες γονιδίωμα κάποιου μέλους της οικογένειας των κτενοφόρων, διαφανών πλασμάτων που βρίθουν στους ωκεανούς. Η νέα έρευνα, που πέτυχε την πρώτη γενετική ανάλυση ενός τέτοιου ζελατινώδους πλάσματος, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι αυτό αποτέλεσε το πρώτο «κλαδί» των ζώων.
Οι ερευνητές, με επικεφαλής τον ελληνικής καταγωγής ερευνητή του Εθνικού Ινστιτούτου Έρευνας του Ανθρωπίνου Γονιδιώματος (NHGRI) των ΗΠΑ, που έκαναν τη σχετική δημοσίευση στο περιοδικό «Science», σύμφωνα με το ίδιο και το «New Scientist», για πρώτη φορά αποκωδικοποίησαν το γονιδίωμα ενός τέτοιου ζώου, με την κοινή ονομασία «θαλάσσια καρυδιά» (επιστημονικά Mnemiopsis leidyi), που ζει στα παράκτια ύδατα του δυτικού Ατλαντικού Ωκεανού και έχει περισσότερα από 16.000 γονίδια (όχι πολύ λιγότερα από τον άνθρωπο).
Η ανάλυση έδειξε ότι οι μέδουσες και τα κτενοφόρα, αν και ζελατινοειδή και τα δύο, έχουν αρκετά περισσότερες διαφορές από ό,τι πίστευαν ως τώρα οι επιστήμονες. Κυρίως όμως προέκυψε το συμπέρασμα ότι δεν υπάρχει -τουλάχιστον δεν έχει βρεθεί ως τώρα- αρχαιότερος πρόγονος στο ζωικό βασίλειο, με συνέπεια τα ζελεδένια κτενοφόρα να εκθρονίζουν πλέον τους σπόγγους από αυτή την επίζηλη θέση.
Με το πέρασμα του χρόνου, τα κτενοφόρα έδωσαν τη θέση τους σε άλλα πρωτόγονα ζώα, ώσπου φθάσαμε στους ανθρώπους. «Η απόκτηση δεδομένων για το γονιδίωμα των κτενοφόρων», δήλωσε ο Βαξεβάνης, «είναι ζωτική από την άποψη της συγκριτικής γενωμικής, καθώς μας επιτρέπει να καθορίσουμε ποιά φυσικά και δομικά χαρακτηριστικά είχαν αυτά τα ζώα στο ξεκίνημά τους. Επίσης αυτά τα δεδομένα μας παρέχουν ένα πολύτιμο «παράθυρο» για να προσδιορίσουμε τη σειρά των εξελικτικών γεγονότων που οδήγησαν στην απίστευτη ποικιλομορφία, την οποία βλέπουμε πια στο ζωικό βασίλειο».
Είναι αξιοσημείωτο ότι τα κτενοφόρα, αν και αρχαιότερα, διαθέτουν πολύπλοκα κύτταρα, όπως μυικά, καθώς και μια απλή μορφή νευρικού συστήματος, κάτι που δεν συμβαίνει με τους σπόγγους. Οι τελευταίοι έχουν όμως νευρικά γονίδια, πράγμα που σημαίνει ότι μάλλον κάποτε είχαν την ικανότητα ενός νευρικού συστήματος, αλλά ίσως την έχασαν στην εξελικτική πορεία τους. Αυτό όμως ανατρέπει ένα από τα βασικά δόγματα της εξελικτικής βιολογίας, ότι τα ζώα ξεκίνησαν πολύ απλά και έγιναν πιο πολύπλοκα σταδιακά, χωρίς να χάνουν στην πορεία τα πιο προωθημένα εξελικτικά χαρακτηριστικά που είχαν ήδη αποκτήσει.
Καθώς πάντως δεν έχουν ακόμα πειστεί όλοι οι επιστήμονες για τη νέα ανακάλυψη, θα χρειαστούν και άλλες γενετικές αναλύσεις για να επιβεβαιώσουν ότι όντως οι ζελέδες είναι αρχαιότεροι από τα σφουγγάρια!
Πηγή: AMΠE, www.kathimerini.gr
